Στα τέσσερα μεγάλα κυκλαδικά νησιά μαρτυρούνται μονές που έγραψαν και γράφουν ιστορία. Στις σελίδες λοιπόν αυτού του επιστημονικού, κατά την αντίληψη και εκλαϊκευτικού κατά τη γραφή οδηγού: α. Παρουσιάζονται διεξοδικά οι εν ενεργεία μονές των τεσσάρων νησιών, οι μονές δηλαδή εκείνες που διατηρούν μικρή ή μεγαλύτερη μοναστική κοινότητα σήμερα. β. Παρουσιάζονται περιληπτικά μονές οι οποίες παραμένουν μεν ανενεργές, όμως (ανακαινισμένες είτε όχι) είναι επισκέψιμα μνημεία "θρησκευτικής παράδοσης", δείγματα αρχιτεκτονικής ευρηματικότητας, άρα μεγάλης σημασίας δημιουργήματα της λαϊκής παράδοσης, με την αυτονόητη προσφορά τους στον νεοελληνικό πολιτισμό. γ. Παρουσιάζονται ονομαστικά μονές που δεν υφίστανται σήμερα ως τέτοιες, αφού, ως επί το πλείστον, οι περισσότεροι από τους σημερινούς εντυπωσιακούς ναούς της Νάξου και της Πάρου ήταν κάποτε τα καθολικά τους, οι ναοί τους δηλαδή. [...]