- του Απόστολου Σπυράκη
-
Στην πεντηκονταετία 1880-1930, ο επιθετικός ελληνικός εθνικισμός βρέθηκε σε έξαρση κινούμενος κατά βάση γύρω από τον άξονα της Μεγάλης Ιδέας και πέτυχε τη γλωσσική και πολιτισμική ομογενοποίηση μειονοτήτων όπως η βλάχικη, η σλαβική και η αρβανίτικη – υπολογίζεται ότι στα τέλη του 19ου αιώνα, το ένα τρίτο των Αθηναίων και των κατοίκων της Αττικής μιλούσαν αρβανίτικα. Ένα ακόμα πιο σημαντικό επίτευγμα αυτής της περιόδου ήταν η με κάθε τρόπο επέκταση της μαζικής παιδείας, που επέφερε τον εντυπωσιακό αλφαβητισμό ενός ποσοστού 85% των Ελλήνων, οι οποίοι μπορούσαν να διαβάσουν και να γράψουν κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, όταν ο μισός και πλέον πληθυσμός της χώρας κατοικούσε σε χωριά, πολλά από τα οποία δεν ξεπερνούσαν τους 300, ακόμα και τους 100 κατοίκους, που ζούσαν σε σπίτια με χωμάτινα πατώματα και μόνη διακόσμηση κάποια εικόνα της Παναγίας κρεμασμένη στον τοίχο.
Η ελληνική καταγωγή του αναπληρωτή καθηγητή στο North Park University Δρα Θεόδωρου Γ. Ζέρβα στάθηκε αφορμή για τη μελέτη των συνθηκών μέσα στις οποίες διαμορφωνόταν ο ψυχισμός των παιδιών για μια πεντηκονταετία. Ο συγγραφέας στο βιβλίο του, πέραν των άλλων, εστιάζει και στον σημαντικό ρόλο που έπαιξε η άτυπη μάθηση (παιδική λογοτεχνία, θέατρο σκιών, τραγούδια και παραδόσεις εντελώς ιδιαίτερες) στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών, συμβάλλοντας στην κατήχησή τους με τις ιδέες ενός πολιτισμού που είχε καταβολές στο Βυζάντιο και την αρχαιότητα και προσέδιδε βάθος και ισχύ στην πνευματική ταυτότητα των Ελλήνων. Μια πλειάδα γνωστών λογοτεχνών και ανθρώπων του πνεύματος τάχθηκε στην υπηρεσία αυτών των εκπαιδευτικών και πολιτισμικών επιδιώξεων, με προεξάρχοντες τους Νικόλαο Πολίτη, Πηνελόπη Δέλτα και Ζαχαρία Παπαντωνίου, συγγραφέα του περίφημου αναγνωστικού Τα ψηλά βουνά, το οποίο κατηγορήθηκε από ειδήμονες σαν τον Γ.Ν. Χατζιδάκι για τη χρήση της καθομιλουμένης και την καλλιέργεια κομμουνιστικών τάσεων, ώστε να αποσυρθεί τελικά από τα σχολεία το 1921. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν για τον συγγραφέα και οι περιπτώσεις του Χρίστου Χρηστοβασίλη, του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη και του Νίκου Καζαντζάκη, που διαπαιδαγωγήθηκαν σ’ αυτό το περιβάλλον της εθνικιστικής και χριστιανικής εκπαίδευσης κατά το προαναφερθέν διάστημα. Και οι τρεις τους βίωσαν το εκπαιδευτικό σύστημα και την επίδραση της άτυπης μάθησης με εντελώς διαφορετικό τρόπο και η λογοτεχνία τους απηχεί την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα οπτική γωνιά του καθενός.
Η δύναμη της φιλοσοφίας του εθνικισμού έχει αποδειχθεί ιστορικά, καθώς κατόρθωσε να επιβιώσει όλων των ραγδαίων ανακατατάξεων που συνέβησαν στον πλανήτη. Στην περίπτωση της Ελλάδας προκάλεσε καταστροφές ανυπολόγιστης σημασίας, όπως η Μικρασιατική Καταστροφή, που έβαλε τέρμα στις ιμπεριαλιστικές ιδέες του μεγαλοϊδεατισμού, όμως παρ’ όλες τις στρεβλώσεις που είχαν να κάνουν με την ψυχαναγκαστική εκμάθηση συντηρητικών και αρτηριοσκληρωτικών κειμένων (Χρηστομάθεια), οφείλει κανείς να παραδεχθεί ότι λειτούργησε θετικά για τη διαμόρφωση της υπόστασης του σύγχρονου Έλληνα παράγοντας μια σειρά από ανεκτίμητα πολιτιστικά δημιουργήματα, που αποτελούν μια στέρεη βάση για την ανάπτυξη μιας υγιούς κοινωνίας. Η κατακλείδα του Θεόδωρου Ζέρβα αφορά το χρέος της εκάστοτε εκλεγμένης Πολιτείας να αξιολογήσει όλα όσα αξίζουν να διοχετευτούν μέσα στον μηχανισμό της εκπαίδευσης, που διατηρεί την αξία του παρά τον τρομακτικό καταιγισμό των πληροφοριών και επιρροών μέσα από το διαδίκτυο. Σ’ ένα περιβάλλον την πορεία του οποίου δεν μπορεί κανείς να εκτιμήσει, καθώς κινείται μέσα σ’ έναν κόσμο χαοτικό, η παιδεία δεν μπορεί να μην παίξει ξανά έναν ρόλο καίριο για τη διαμόρφωση των γενεών που θα κληθούν να πάρουν στα χέρια τους τις τύχες του μέλλοντος.
Πηγή: diastixo.gr
Μαθαίνοντας να είσαι Έλληνας
Τυπική και άτυπη εκπαίδευση κατά την ανάπτυξη του ελληνικού πατριωτισμού (1880-1930)
Θεόδωρος Γ. Ζέρβας
