- της Ελένη Δικαίου
- Η Αγγελική Μαστρομιχαλάκη και ο Παντελής Ζούρας, εκπαιδευτικοί και οι δυο, τα τελευταία 20 χρόνια έχουν μια σταθερή παρουσία στον χώρο των γραμμάτων. Μας έχουν δώσει δείγματα γραφής τόσο στον χώρο των εκπαιδευτικών βιβλίων, όσο και σε εκείνον της παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας, η οποία μπορεί να συμπεριλάβει στο αναγνωστικό της κοινό και αναγνώστες κάθε ηλικίας. Εκτός από τα βιβλία τα οποία υπογράφει ο καθένας από τους δυο συγγραφείς ξεχωριστά, έχουν συνεργαστεί και στη συγγραφή αρκετών άλλων.
Έργο μιας συνεργασίας είναι και το τελευταίο βιβλίο τους, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Εν πλω, με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Τίτλος του βιβλίου: Δυο φορές το ’21. Ένας τίτλος ευφάνταστος, ο οποίος προκαλεί και προσκαλεί να ανακαλύψει κανείς τι ακριβώς μπορεί να εμπεριέχεται στις σελίδες του βιβλίου.
Ο πρόλογος από τον Δρα Στέφανο Καβαλλιεράκη, διευθυντή του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, και το σύντομο σημείωμα των συγγραφέων στην αρχή του βιβλίου κάνουν σαφές ότι αυτό το οποίο ακολουθεί είναι «σύντομα πορτρέτα» εκείνων οι οποίοι πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση του 1821, τον αγώνα για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους των Ελλήνων.
Οι συγγραφείς επέλεξαν 21 άντρες και 21 γυναίκες. Όπως τονίζουν: «Η επιλογή των προσώπων έγινε μετά από μακροχρόνια και πολύ προσεκτική μελέτη των πηγών που μας ενέπνευσαν να καταγράψουμε τις ιστορίες τους».
21 άντρες: Υψηλάντης, Κολοκοτρώνης, Ρήγας Φεραίος, Αθανάσιος Διάκος, Παπαφλέσσας, Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’… Τα ονόματα των περισσοτέρων είναι γνωστά, τους έχουμε συναντήσει στα βιβλία της ιστορίας, άσχετα αν πολύ λίγα απομένουν στη μνήμη μας από ένα μάθημα ιστορίας του σχολείου.
Μας δίνουν ένα βιβλίο με το «άρωμα του κλασικού».
Αντιθέτως, ελάχιστα γνωστά είναι τα ονόματα από τις 21 γυναίκες τις οποίες «προσωπογραφούν» οι δυο συγγραφείς κι ακόμη λιγότερο γνωστή η δράση τους πριν από την Επανάσταση, κατά τη διάρκειά της αλλά και μετά. Πράξεις για τις οποίες οι γυναίκες αυτές δεν χρειάστηκε να μπουν κάτω από το λάβαρο κανενός φεμινιστικού κινήματος, προκειμένου να αποτελέσουν πρωτοπορία στην ανδροκρατούμενη εποχή τους. 21 γυναίκες, οι οποίες συμμετείχαν στον ξεσηκωμό κι αγωνίστηκαν άλλοτε με το σπαθί κι άλλοτε σε αγώνες κοινωνικούς, μανάδες, σύζυγοι, αγαπημένες. Γυναίκες πρότυπα των οποίων η αναφορά αποσύρει τα πέπλα της λήθης από την ουσιαστική συμμετοχή τους στον αγώνα για τη δημιουργία της σύγχρονης Ελλάδας και τις τοποθετεί ισότιμα πλάι στους άντρες αγωνιστές.
Αυτή η ισορροπία συνιστά δικαιοσύνη και αποτελεί ένα από τα πιο δυνατά χαρακτηριστικά του βιβλίου, παράλληλα με τη σημειολογία της «επαναστατικής προκήρυξης» του Ρήγα Φεραίου και την αναφορά στους «δασκάλους του γένους» και τη σημασία της παιδείας, την οποία κήρυττε ο Κοσμάς ο Αιτωλός: «…Ανοίξτε σχολεία [...] Να βάλετε όλοι σας για να σπουδάζουν όλα τα παιδιά χωρίς να πληρώνουν […] Καλύτερα να έχεις στη χώρα σου σχολείο ελληνικό, παρά να έχεις βρύσες και ποταμούς, γιατί η βρύση ποτίζει το σώμα, ενώ το σχολείο ποτίζει την ψυχή».
Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου αναφέρεται στους γελεκτζήδες. Πόσοι άραγε από μας γνωρίζουν για τα παιδιά και τους έφηβους με τα γιλέκα στο πολιορκημένο Μεσολόγγι; Φοβάμαι ελάχιστοι, για να μην πω κανείς. Κι όμως, καθένα απ’ αυτά τα παιδιά υπήρξε ένας δικός μας μικρός Γαβριάς, σαν κι εκείνον στους Άθλιους του Ουγκό, ο οποίος έτρεχε να βοηθήσει από οδόφραγμα σε οδόφραγμα στο επαναστατημένο Παρίσι: «Και παραπίσω τα παιδιά με τα σπαθιά βγαλμένα. Να στέκονται, να πολεμούν, να βοηθούν τους άλλους».
Αποσπάσματα από ποιήματα, δημοτικά τραγούδια, αποφθέγματα διανθίζουν τα κείμενα και σηματοδοτούν την κάθε «προσωπογραφία».
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, η Αγγελική Μαστρομιχαλάκη και ο Παντελής Ζούρας έχουν γράψει βιβλία εκπαιδευτικά και λογοτεχνικά. Στο Δυο φορές το ’21 επιχειρούν να κάνουν έναν συνδυασμό και των δυο. Δύσκολο εγχείρημα, αν σκεφτεί κανείς ότι έπρεπε να συμπεριληφθούν σε όσο το δυνατόν πιο μικρά και «ευκολοδιάβαστα» κείμενα, ιδέες και γεγονότα ιστορικά, αναλύσεις χαρακτήρων και συνέπειες πράξεων. Αποτέλεσμα: Μας δίνουν ένα βιβλίο με το «άρωμα του κλασικού».
Η εικονογράφηση του Σπύρου Ζαχαρόπουλου δένει αριστοτεχνικά με το κείμενο. Ο ίδιος αναφέρει στο βιογραφικό του ότι στα παιδικά του χρόνια οι «ήρωες» δέσποζαν στις αίθουσες των σχολείων και καταλήγει: «Σε αυτό το βιβλίο, διακόσια χρόνια πλέον μετά την Επανάσταση, ξανάζησα τον οίστρο των παιδικών μου χρόνων».
Πηγή: diastixo.gr
Δυο φορές το ’21
21 ήρωες και 21 ηρωίδες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821
Αγγελική Μαστρομιχαλάκη – Παντελής Ζούρας
Εικονογράφηση: Σπύρος Ζαχαρόπουλος
Εν πλω
