π. Βασίλειος Αργυριάδης
«Ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα», λέει ο Ιησούς στους μαθητές, στην αρχή της σημερινής ευαγγελικής περικοπής. Κατόπιν, μιλάει για όσα θα γίνουν. Προλέγει τα πάθη και τη θανάτωσή Του. Η επίγεια δράση Του μπαίνει στην τελική της ευθεία. Μετά από αυτή, θα ξεκινήσει η περιπέτεια της πορείας της Εκκλησίας μέσα στην ιστορία.
Δύο μαθητές, μας λέει η περικοπή, ζητάνε από τον Ιησού μια χάρη: να τους τοποθετήσει σε προνομιακές θέσεις πλάι Του, όταν θα έλθει «ἐν τῇ δόξῃ» Του. Εκείνος τους απαντά, «Δεν ξέρετε τι ζητάτε». Ο ευαγγελιστής Μάρκος δομεί τον διάλογο με τέτοιο τρόπο, ώστε να δείξει στον αναγνώστη πως οι μαθητές πράγματι δεν ξέρουν τι ζητάνε. Ο Χριστός τούς ρωτάει, «δύνασθε πιεῖν τὸ ποτήριον ὃ ἐγὼ πίνω;». Κι οι μαθητές απαντάνε επιπόλαια «δυνάμεθα». Πράγματι δεν ξέρουν τι ζητάνε. Διότι γι’ αυτό που οι μαθητές αποδέχονται τόσο εύκολα, ακόμη και ο Ίδιος ο Θεάνθρωπος θα πει αργότερα «εἰ δυνατόν, παρελθέτω ἀπ’ ἐμοῦ…». Δεν έχουν ιδέα τι ζητάνε. Μα αγνοούν και κάτι βαθύτερο: αγνοούν τι σημαίνει η «δόξα» του δασκάλου τους. Δεν ξέρουν πως, εντός της επίγειας συνθήκης, η δόξα του Θεού δεν είναι θρόνος, για να ανεβαίνουν πάνω βασιλείς θριαμβευτές. Είναι σταυρός, όπου ανεβαίνουν αιμόφυρτοι οι απερριμμένοι αυτού του κόσμου. Σε έναν τέτοιο σταυρό θα ανέβει σε λίγο ο δάσκαλός τους, καθημαγμένος και μόνος.
Στο τέλος της περικοπής, ο Χριστός διδάσκει τους μαθητές Του: Οι άρχοντες των εθνών «κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν»˙ εσείς όμως να μη λειτουργείτε έτσι. «Εξουσία», αυτό ζητά ο κόσμος (και οι μαθητές). Αλλ’ «οὐχ οὕτω ἔσται ἐν ὑμῖν», εντέλλεται ο Χριστός.
Έχει ενδιαφέρον πως αμέσως πριν το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, ο ευαγγελιστής Μάρκος παραθέτει την αποδοκιμασία του πλούτου εκ μέρους του Ιησού: «πολύ δύσκολο να μπουν στη Βασιλεία του Θεού όσοι έχουν στηρίξει την ελπίδα τους στα χρήματα» (Μαρκ. 10,24)… Πλούτος, λοιπόν, δόξα και εξουσία, αυτά είναι τα θέματα στην ευρύτερη συνάφεια της σημερινής ευαγγελικής περικοπής. Και βλέπουμε τον Χριστό να τα στιγματίζει ρητά ή υπόρρητα. Σχεδόν αυτόματα έρχονται στο νου μας οι τρεις πειρασμοί του Ιησού στην έρημο: ο πειρασμός να γίνουν οι πέτρες ψωμιά, ο πειρασμός να πέσει ο Κύριος από τη στέγη του Ναού, αλλά να διασωθεί, και ο πειρασμός να πάρει στην εξουσία Του όλα τα βασίλεια των ανθρώπων. Είναι οι πειρασμοί του πλούτου (αυτό θα πει να παράγεις «ψωμί» από το τίποτα), της δόξας (αυτό θα πει να κάνεις θαύμα ενώπιον όλων, στο κέντρο της Ιερουσαλήμ) και της εξουσίας (αυτό θα πει να ‘χεις «του χεριού σου» κάθε διευθυντήριο του κόσμου τούτου).
Αρχίζουν ίσως να παίρνουν σχήμα στο νου μας όσα ακούσαμε. Λίγο πριν από τον Σταυρό και το Πάθος, λίγο πριν τελειώσουν όλα και αρχίσει η ιστορική πορεία της Εκκλησίας σ’ αυτό τον κόσμο, ο Χριστός είναι σαν να λέει στους μαθητές Του: έρχεται η ώρα που θα δοκιμάσετε τους τρεις πειρασμούς που δοκίμασα κι εγώ στο ξεκίνημα του σχεδίου της θείας οικονομίας. Ο πλούτος, η δόξα και η εξουσία θα είναι οι διαρκείς δοκιμασίες σας. Αυτό το τρίπτυχο είναι ο τρόπος του κόσμου κι ο κόσμος θα θελήσει να σας κερδίσει. Και σ’ αυτά τα τρία θα πρέπει να πείτε όχι.
Μα ο λόγος του ευαγγελίου δεν είναι λόγος των όχι, των αρνήσεων. Είναι κατεξοχήν λόγος των ναι, των καταφάσεων. Είναι δρόμος και όδευση, όχι στάση και καθήλωση. Απέναντι λοιπόν στο τρίπτυχο του κοσμικού τρόπου, ο Χριστός αντιτάσσει το τρίπτυχο του χριστιανικού φρονήματος.Απέναντι στον πλούτο, αντιτάσσει την πίστη, ως εμπιστοσύνη στον Θεό. Όταν οι μαθητές λένε στον Χριστό, «Μα ποιος μπορεί τελικά να σωθεί, αν είναι δύσκολο να σωθούν οι πλούσιοι;» —οι Ιουδαίοι εκείνη την εποχή νόμιζαν πως εγγύτερα στον Θεό είναι οι ευημερούντες— ο Ιησούς τους απαντά, «όσα είναι αδύνατα για τους ανθρώπους, είναι δυνατά για τον Θεό» (Μαρκ. 10,27). Με άλλα λόγια: αντί να έχετε την ελπίδα σας στα χρήματα, εναποθέστε την εμπιστοσύνη σας στον Θεό, γιατί Αυτός είναι που τα μπορεί όλα.
Απέναντι στη δόξα, ο Χριστός αντιτάσσει τη θυσία. Αν ο σταυρός Του είναι η επίγεια δόξα Του, τότε αυτή η δόξα είναι η θυσία Του για τις αμαρτίες των ανθρώπων. Να σηκώνω στις πλάτες μου τις ευθύνες των άλλων, αυτό θα πει θυσία. Αυτή είναι η εντολή του Χριστού κι αυτό είναι που έρχεται να σταθεί απέναντι στην κοσμική δόξα, που σημαίνει εξαναγκαστικό (δηλαδή «αντικειμενικό») κύρος επιβολής. Και απέναντι στην εξουσία, ο Χριστός αντιτάσσει τη διακονία: «ὃς ἐὰν θέλῃ γενέσθαι μέγας ἐν ὑμῖν, ἔσται διάκονος ὑμῶν· ὃς ἂν θέλῃ ὑμῶν γενέσθαι πρῶτος, ἔσται πάντων δοῦλος», διδάσκει τους μαθητές στη σημερινή περικοπή.
Όλα αυτά έχουν τεράστια σημασία και για μας σήμερα. Ειδικά σήμερα, αφού ακόμα και η ειδησεογραφική επικαιρότητα έρχεται να αναδείξει ίσως τη σημασία τους. Ζούμε μπροστά στα μάτια μας την αναζωπύρωση μιας θανάσιμης αντιπαράθεσης: Αμερική και Ρωσία γίνονται το συμβολικό δίπολο ενός ενδεχόμενου πλανητικού ζόφου. Στον χριστιανικό κόσμο της Αμερικής έχει σχεδόν επικρατήσει εδώ και δεκαετίες το περίφημο Health and wealth Gospel (το Ευαγγέλιο του πλούτου και της ευημερίας), μια σύμπλευση της χριστιανικότητας με το χρήμα και την ευζωία, και με ό,τι συνεπάγεται η σύμπλευση αυτή. Και στον αντίποδα, στη Ρωσία, μια άλλη χριστιανική Εκκλησία («ορθόδοξη» μάλιστα), πορεύεται εδώ και δύο δεκαετίες διεκδικώντας εγκόσμια εξουσία, πλούτο και επιβολή, με κάθε τίμημα και μέσο. Εμπορεύεται εικόνες, λείψανα και θαύματα, νομιμοποιεί τη χλιδή ως χριστιανικό τρόπο ζωής. Παράγει «χριστιανικά» θεάματα (τηλεοπτικές σειρές και κινηματογραφικές ταινίες), κάνει… showbiz, ευτελίζοντας το χριστιανικό μήνυμα σε τηλεοπτικό «προϊόν» και καταμετρώντας το ποίμνιο σε νούμερα τηλεθέασης. Εσχάτως έφτασε να νομιμοποιεί πολεμικές επιθέσεις. Ασπάστηκε τον τρόπο του κόσμου κι έγινε βραχίονας της εξουσίας. Στο παρασκήνιο της επικαιρότητάς μας λοιπόν, δύο πλανητικοί «χριστιανισμοί» φαντάζουν δαιμονικά υποταγμένοι στους πειρασμούς του πλούτου, της δόξας και της εξουσίας. «Ἐὰν τὸ ἅλας μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθήσεται;» (Ματθ. 5,13) — αυτός είναι ο κίνδυνος για την ανθρωπότητα, πέρα και πάνω από κάθε πυρηνική απειλή.
Όμως το ευαγγέλιο δεν απευθύνεται σε απρόσωπες συλλογικότητες. Το ευαγγέλιο απευθύνεται σε μένα και σε σένα. Διότι ο κόσμος τούτος δεν σώζεται στον μακρόκοσμο της πλανητικής σκηνής και των παρασκηνίων της, αλλά στον μικρόκοσμο του ένδοθεν «ταμιείου» καθενός. Ο κόσμος αυτός ίσταται ή καταπίπτει στον βαθμό που ο καθένας από μας θα πάρει στα σοβαρά τα τρία όχι και τα τρία ναι του Χριστού. Τελευταία Κυριακή της Σαρακοστής, δύο εβδομάδες πριν το Πάσχα, αξίζει να θυμηθούμε ότι λάβαμε την εντολή να αντιτάξουμε στον πλούτο και στα είδωλά του μέσα μας, την εμπιστοσύνη στον Θεό˙ να αντιτάξουμε στην κοσμική δόξα, το χρέος της θυσίας για τους άλλους˙ κι απέναντι στην παρόρμηση της εξουσιαστικότητας, να βάλουμε την ευθύνη της διακονίας του πλησίον. Λάβαμε την εντολή να αντισταθούμε στους τρόπους αυτού του κόσμου. Λίγο πριν τα Πάθη και τον Σταυρό λοιπόν, σε μια σκοτεινή στιγμή, που κάνει τους συγκαιρινούς μας «χριστιανισμούς» να φαντάζουν σαν αλάτι ξεθυμασμένο, ας αναρωτηθεί ο καθένας μας: Ποιον χριστιανισμό κουβαλάμε στις πλάτες μας; Με ποιον συμπλέουμε; Ποιον υπηρετούμε; Και πόση σχέση έχει με τον Χριστό ο χριστιανισμός που περιθάλπουμε;
Τούτη η Κυριακή, τελευταία της Σαρακοστής, είναι Κυριακή αυτοεξέτασης.
